Hoe goed ken jij jezelf? Ik dacht dat ik het wel aardig wist. Maar ik ben toch weer verrast. In mijn opleiding Geestelijke Begeleiding (eerder schreef ik al over mijn kennismaking ermee; wat is het eigenlijk?) heb ik mijzelf beter leren kennen. En als je gelooft dat God te kennen is: hoe goed ken jij God? Hoe zou je hem omschrijven? Hoe werkt dat eigenlijk? Ik heb ook God leren kennen op nieuwe, diepe manieren. Lees deze blog om erachter komen wat mij in dit ‘kennen van jezelf en God’ hielp en wat Geestelijke Begeleiding daarmee te maken heeft. En natuurlijk wat ik nou eigenlijk echt heb ontdekt.

1. Jezelf leren kennen
Eén ding over de volgorde. Jezelf (1) en God (2) leren kennen. Tot voor kort had ik dat denk ik tenminste omgedraaid. Ik ben opgegroeid in een gereformeerde omgeving. Daar hoorde ik dat het allemaal om God en zijn Woord draait. Aandacht voor emoties en jezelf leidde alleen maar af. In het Bijbellezen en de liederen die (wel of niet) gezongen werden zag je dit bijvoorbeeld terug. In het afgelopen jaar heb ik steeds meer ontdekt dat God kennen samengaat met jezelf kennen (en ook al je emoties en gevoelens). Misschien heb ik wel te lang genoegen genomen met dingen over God weten, zonder ze altijd zelf te ervaren. Ze te voelen diep vanbinnen. Ignatius van Loyola – één van de belangrijke figuren in de wereld van Geestelijke Begeleiding, oprichter van de Jezuïetenorde uit de 16e eeuw – leerde me dat je je emoties kunt vertrouwen. Dat volgt bij hem uit een optimistische kijk op de relatie tussen God en mens. Eerst protesteerden de strenge, gereformeerde wortels in mezelf. Zijn we niet allemaal zondaars? Staan onze emoties niet onder de vloek van de zonde, beïnvloed door de boze? Ik geloof dat Gods redding gaat over de hele mens. Dan moet hij toch ook mijn emoties en gevoelens kunnen verlossen en willen gebruiken? Hier komt ook de theorie van onderscheiding om de hoek kijken. Natuurlijk, je kunt niet elke emotie of elk gevoel vertrouwen, maar je moet leren onderscheiden.

Ergens las ik onlangs dat de mens meer is dan data. Ons lichaam is bezield; we hebben een ziel en dat besef is broodnodig. Zo makkelijk is het niet om met je ziel in contact te zijn. Om echt dieper te peilen. Vind maar eens de rust en de ruimte ervoor. In de opleiding Geestelijke Begeleiding kreeg ik heel veel aansporing en gelegenheid om met mijn ziel in contact te komen. Om bewust te worden van jezelf. En van daaruit ook God te ontdekken. Jezelf en God kennen gaan samen.

Een belangrijke tool hiervoor was het ‘enneagram’. Het woord staat voor een negenpuntig symbool; een naar verluid al zeer oud persoonlijkheidsmodel. Het was mijn eerste echte kennismaking met het enneagram. Als ik eerlijk ben, ben ik met enige terughoudendheid ingegaan. Ik heb eerder met andere methoden ervaren dat ik het moeilijk vind om mezelf in één type te herkennen. Het enneagram bestaat uit negen basis-typen van ons gedrag. Er is bij de meeste mensen één dominant type wat verklaart waarom we ons op een bepaalde manier gedragen of een bepaalde kijk op de wereld hebben.

Ik ben type 1, de perfectionist. Dat betekent volgens het model (en ik herken het wel) dat ik op mijn best betrouwbaar, productief, wijs, idealistisch (ik wil de wereld een betere plek maken), eerlijk, geordend en gedisciplineerd ben. In het ergste geval kan ik onbuigzaam, kritisch, te serieus, controlerend, bang en jaloers zijn. In het diagram liggen de types 9 (de vredestichter of bemiddelaar) en 2 (de helper) daar links en rechts van. Dat zijn de ‘vleugels’; bepaalde eigenschappen van deze types deel je waarschijnlijk. De negen types verhouden zich in op een bepaalde wijze tot elkaar. Als iemand ontspannen is (in veilige omstandigheden) neemt hij de goede eigenschappen van een bepaald ander type over (in het plaatje tegen de pijlen in) en als iemand juist gespannen is (in stressvolle omstandigheden) neemt hij de slechte eigenschappen van weer een ander type over (met de pijlen mee). Elk persoonlijkheidsmodel heeft nadelen, natuurlijk. Wat ik sterk vind? Met het enneagram kijk je niet alleen naar je sterke kanten, maar zie je ook duidelijk de schaduwkanten van jezelf. In zekere zin maakt dat ook nederig en voelt het kwetsbaar. En tegelijkertijd krijg je daarmee ook dingen in handen om te veranderen. Kan ik concreet om hulp vragen in bepaalde opzichten. Het enneagram hielp me om mezelf beter te leren kennen en ook anderen (hoe leuk is het om na te denken welk type anderen zouden zijn?). Vanuit deze zelfkennis is het ook heel makkelijk om lijntjes te leggen naar hoe ik geloof, wat ik van God verwacht en vraag. Welke kanten van het geloof mij aanspreken en welke ik ingewikkelder vind. Als type 1 voel ik de uitdaging om te vieren wat goed gaat en dankbaar te zijn voor wat ik krijg. Om soms ook even los te laten, totdat alles perfect is. Om jezelf over te geven en te vertrouwen. Dat voelt voor mij als evangelie; als goed nieuws!

Tot slot: ik kwam deze quote tegen en ik vond het een toepasselijke. Jezelf op nieuwe manieren leren kennen is ‘ietwat ongemakkelijk’, maar ook hoopvol. Het gaf mij afgelopen jaar het gevoel in een overgangsperiode te zitten, een periode van snoeien en hopelijk dan ook groeien en bloeien.

“The old is dead, and I don’t know what the new is. The only way to find the new is to start different things and to see if there’s something that can come out of the experimentation. It is somewhat unsettling, but it’s a hopeful thing in a way.”

2. God leren kennen
Geestelijke begeleiding gaat er vanuit dat God bestaat en dat hij actief is in deze wereld. Je zou geestelijke begeleiding een ‘date met God’ kunnen noemen. Het creëert ruimte voor een persoonlijke ontmoeting met Iemand die van je houdt en wilt dat jij hem kent. Dat kan ook een eerste date zijn. In mijn geval ken ik God al een tijdje, maar heb ik ervaren dat dat ook een spade dieper kan. Wat mij erg heeft geholpen is bewust ruimte voor die ontmoeting met God maken in mijn leven. Dat de opleiding behoorlijk wat vraagt aan leeswerk, tijd om te oefenen en groepswerk, allemaal gerelateerd aan die ontmoeting met God, helpt natuurlijk wel. Maar je hoeft niet per se de opleiding te doen om hierin stappen te maken. Nauw aan geestelijke begeleiding verwant zijn allerlei soorten geestelijke oefeningen (ook wel disciplines genoemd). Ze helpen om eenmalig, zo nu en dan of op een gestructureerde manier (wat past bij mijn persoonlijkheidstype 1 van het enneagram zoals hierboven beschreven) God te ontmoeten en hem beter te leren kennen. Om te leren zien dat God ‘in all things’ is, zoals de Jezuïeten dat zo mooi zeggen.

Ik deel hieronder een drietal van die geestelijke oefeningen die mij het meeste hielpen God beter te leren kennen.

• Het Examen
  Deze oefening wordt in het Nederlands ook wel het ‘Levensgebed’ genoemd. Bij ‘Examen’ moet je in het Nederland meer richting ‘examination’ denken; een zelfonderzoek. Ignatius geloofde dat dit gebed het meest belangrijke kwartier van de dag zou moeten zijn, en toch hebben de meeste christenen er nog nooit van gehoord. Het Examen brengt je dagelijkse leven bij God en God in je dagelijks leven. Door het Examen te doen ga je Gods perspectief zien op je leven van elke dag. Het helpt in dankbare houding voor alles wat je elke dag krijgt en Gods aanwezigheid en betrokkenheid daarin te ontdekken. Het creëert een kans om mijn fouten te herkennen en vergeving te ontvangen, om te treuren om wat mislukt of pijn doet. Het geeft me inzicht wat er onder de oppervlakte van woorden, gedachten en daden leeft. Ik heb zoveel nieuwe inzichten gekregen hierdoor. Het is een kort gebed, bestaande uit vijf stappen: dankzegging, vragen om inzicht (van de Geest), je dag doornemen, daar op reflecteren en antwoorden en tot slot bidden voor de volgende dag. In het Engels is er een mooie ezelsbrug om dit te onthouden: de 5 R’s. Dat staat voor Relish, Request, Review, Repent en Resolve.
  
  
• Lectio Divina
  Deze oefening gaat ervan uit dat je God kunt ontmoeten in de teksten van de Bijbel.
  Als je dan aan de slag gaat met die teksten, kun je hele grote lappen tekst gaan lezen en deze gaan analyseren, proberen te begrijpen. De Lectio Divina is een andere manier van lezen, het betekent letterlijke ‘goddelijke lezing’. Het is al een oude traditie (4e, 5e eeuw) die komt uit de monastieke wereld. Een manier om biddend te Bijbel te lezen. Het is lezen met je hart, luisterend naar wat Gods Geest op dat moment wil zeggen en doen in jouw leven. Het gaat in vier stappen (lezen, mediteren, bidden en rusten). Meer uitleg vind je bijvoorbeeld hier. Voor mij was deze Lectio Divina niet nieuw, maar ik heb me er het afgelopen jaar wel weer opnieuw aan toegewijd. Vertrekken vanuit rust en stilte, en vervolgens door de woorden heen God ontmoeten en leren kennen, heeft mij veel rust en vrede gebracht. Het brengt een houding van vriendschap, liefde en vertrouwen met Jezus. Soms schuurde het ook; woorden van God kunnen weerstand oproepen of aan iets raken waar verandering nodig is.
  
  
• Centering Prayer
  Deze oefening van het centrerend gebed kun je in beter Nederlands vertalen als gebed van eenvoud of stilte. Het is een manier om te komen voorbij de vele woorden en gedachten. Het helpt om te leren stil te bidden, zonder woorden, met alleen het verlangen aanwezig te zijn in Gods aanwezigheid. Of zoals wel eens gezegd wordt: rusten in God. Het doel is niet om leeg te worden, maar om helemaal, met jezelf, bij God te zijn. Het verlegt de focus van jezelf of de omstandigheden naar God. De essentie is dat je een ‘heilig woord’ kiest als symbool van je bedoeling je open te stellen voor God en daar een tijd stil mee bent. Hier is een goede uitleg te vinden (Engels) of hier in het Nederlands. Het vraagt om oefenen en wat gevoel erbij krijgen. Het was voor mij in eerste instantie niet gemakkelijk om stil te zijn en iets niet te bereiken of iets te doen, of zelfs goed te doen. Het gaat om zijn, niet om presteren. Dat is de uitdaging. Maar de tijd van centrerend gebed is iets waar ik steeds meer van ga houden. Het is voor mij een ideaal vervolg na de Lectio Divina. Ik kan er geen exacte woorden aan geven, maar het maakt me vrediger door de dag heen, ik voel me meer geaard, meer gecentreerd, denk ik. Ik kan het statistisch niet bewijzen, maar de oefening helpt me om God vaker te ervaren, om gemakkelijker contact met hem te krijgen. Ik heb vaker het verlangen om God te ontmoeten.
  

Ben je nieuwsgierig geraakt naar Geestelijke Begeleiding? Ik geef het zelf en wil je graag meer vertellen. Ik daag je graag uit contact met me op te nemen!