Ik ben nummer 501 – over gerechtigheid

Al een tijd doe ik een zoektocht naar wat het voor mij betekent om mijn werk als ondernemer meer in lijn te brengen met mijn passies. Ik noem het meestal Gresign 2.0. Die zoektocht doe ik niet alleen. Ontzettend leuk als jij mijn avontuur meemaakt door mee te lezen. En ik hoor natuurlijk graag wat je ervan vindt. In deze blog schrijf ik wat gedachten op bij één van mijn passies: gerechtigheid.

Mijn bewustzijn over gerechtigheid is op twee bijzondere momenten in gang gezet. Een toespraak van Richard Stearns over gerechtigheid op een conferentie in 2012 raakte me. En vervolgens las ik zijn boek waarin mijn ogen opengingen voor de enorme hoeveelheid Bijbelse uitspraken over gerechtigheid. In een opwelling bestelde ik de ‘justice-bijbel’ waarin op bijna elke bladzijde teksten oranje gearceerd zijn die gaan over armoede en gerechtigheid. Wat later ben ik op de Goot 500 geweest. Een evenement waarin voor de verandering eens niet de rijken en beroemden centraal stonden, maar een lijst van 500 rechtbrengers. De verhalen van die dag inspireerden om zelf ook in actie te komen: hoe kun jij rechtbrenger zijn? En dat was ook het verlangen wat toen geboren werd: ik wil graag nummer 501 zijn. Een felgele koffiebeker herinnert me er dagelijks aan.

Je mag best weten dat mijn poging om mijn passie voor gerechtigheid – en met name wat ik daar dan precies mee bedoel – onder woorden te brengen, best wel wat tijd en moeite heeft gekost. Het zal er wel iets mee te maken hebben dat gerechtigheid voor mij vooral een hele praktische kant heeft: het moet gebeuren. Je kunt er veel over praten, lezen of schrijven, maar gerechtigheid moet je doen. Op veel mooie woorden wordt het clichématig toegepast, maar bij gerechtigheid past het heel mooi: ‘gerechtigheid is een werkwoord’.

Gerechtigheid heeft een hele harde kant. Men definieert gerechtigheid vaak ook als ‘eerlijk’ of in termen van een ‘rechtvaardig oordeel’. Gerechtigheid is dat mensen krijgen wat ze verdienen. Als slechte mensen straf krijgen is dat gerechtigheid. Gerechtigheid als je ‘verdiende loon’, als een wettelijke consequentie. Een meer zachte kant klinkt door in ‘sociale gerechtigheid‘. Hier is nog steeds het principe werkzaam dat mensen moeten krijgen waar ze recht op hebben, maar hier zit een positieve, medemenselijke drive achter: laten we het de mensen gaan geven, want ze zijn ‘mede-mens’. Gerechtigheid als het eerlijk verdelen van welvaart, kansen en voorrechten. Eten voor wie geen eten heeft, drinken voor wie dorst heeft, kleding voor wie naakt zijn, een warm welkom voor vreemdelingen en bezoek aan gevangen en zieken. Zorg voor armen en aandacht voor mensen in de marge. (bron)

Zo praktisch kan gerechtigheid worden. En dat is goed, want bij grote verhalen over gerechtigheid haken mensen vaak af. Het is een ware kunst om gerechtigheid concreet en aanwijsbaar maken. Regelmatig ben ik in afgelopen jaren bezig geweest met de vraag wat gerechtigheid betekent in mijn omgeving. Het is gemakkelijk om te beginnen met wat er aan schort. Een poging om onrecht in Amstelveen te formuleren bracht me bij de trage opname van statushouders, hoge inbraakcijfers en discriminatie. Maar is gerechtigheid dan hetzelfde als het oplossen van een lokale lijst van verbeterpunten? Dus weg met de overlast van Schiphol voor Amstelveners en het recht heeft gezegevierd? Of we bedenken betere zorg voor kwetsbare groepen en kunnen vervolgens proosten op gerechtigheid?

Voor een goed begrip van gerechtigheid wil ik er tenminste nog drie dingen aan toevoegen:

• Voor mij heeft gerechtigheid alles te maken met genade. In de wereld definiëren we gerechtigheid als eerlijk, maar genade is helemaal niet eerlijk. Als gerechtigheid het krijgen is van wat je hebt verdiend, dan is genade krijgen wat je niet hebt verdiend. Ik geloof dat God in Jezus mensen redt, ze ‘rechtvaardigt’. Dus ben ik een rechtvaardige. Dat is genade, want mijn onrecht is groot. Gods gerechtigheid bestaat erin dat zijn liefde helemaal niet eerlijk is, maar schandalig overvloedig, zonder maat. Zonder eisen vooraf. En dat vind ik gaaf! Die ‘genadige gerechtigheid’ die ik ervaar, brengt in mij een existentiële, spirituele roeping naar boven. Als ik zoveel gerechtigheid ontvangen heb, dan moet en zal ik dat ook uitdelen. Wat ik heb is niet van mij, maar ik heb het gekregen.
• Gerechtigheid is een kernwaarde in Gods nieuwe wereld. Daar wijd ik snel nog een andere blog aan, maar in het kort is Gods nieuwe wereld één groot reddingsplan. Geloven in God (en zijn nieuwe wereld) betekent niet dat we op een dag met z’n allen ontsnappen aan deze wereld en een enkeltje naar de hemel pakken. Integendeel, op een dag zal alles en iedereen vernieuwd worden: dan breekt Gods nieuwe wereld volmaakt aan op deze aarde. Hoe mysterieus dat misschien ook klinkt, het zet mijn leven in een groter perspectief. Waar ik me inzet voor gerechtigheid, is dat van eeuwigheidswaarde. Het draagt bij aan Gods nieuwe wereld. En waar het mij (of ons samen) nog niet zo lukt, geeft het hoop: op een dag zal het recht zegevieren. Op een manier die ik niet kan bedenken, maar waar de wereld zo heftig naar verlangt.
• Sociale gerechtigheid komt soms niet verder dan telkens maar weer pleisters op de wonden plakken. Je kunt hongerigen voeden en dorstigen de dorst lessen maar toch nog steeds onrecht ontdekken. Wat ik bedoel is dat gerechtigheid juist ook gaat over patronen en structuren. In een interview zegt voornaam econoom Raj Patel dat het kapitalistische productie- en consumptiesysteem de wereld uit balans heeft gebracht. Denk aan ongelijkheid, moderne slavernij en klimaatverandering als gevolgen van die onbalans. Het roer moet om – en kan om. Ik wil onrecht niet als voldongen feit zien. Ik geloof dat we onrechtvaardige patronen kunnen doorbreken en structuren die onrecht in stand houden kunnen veranderen. Dan begint gerechtigheid dus in het klein, bij mezelf. Bij mijn consumptie en mijn keuzes daarin (fairtrade, biologische, ecologisch). Onderschat niet wat we samen kunnen bereiken wanneer we andere keuzes maken, wanneer we onze stem laten horen en roepen bij regeringen en bedrijven om economische en ecologische gerechtigheid.

Gerechtigheid; wat is het? Het is een heel verhaal geworden voor iemand die zegt dat het vooral te maken heeft met ‘doen’. Een containerbegrip als gerechtigheid is niet zo eenvoudig te vangen in een definitie. Toch wil ik dit verhaal afsluiten met een persoonlijke definitie.

‘Gerechtigheid is het zoeken naar het goede voor anderen door de aankoop van een biologische fairtrade banaan tot aan het veranderen van diepgewortelde, onrechtvaardige structuren. Niet vanuit zomaar optimisme, maar vanuit geloof, hoop en liefde.’

Ben jij een nummer 501? Hoe ben jij bezig met gerechtigheid? Zie je kansen om te ondernemen op dit thema?